2008/07/03- 勉強ノートです。まだ公開できるレベルではありません。
2023/08/02 音を出すのにflashを使ってるのを放置してたらgoogleに警告されたので消した
ペルシア詩韻律
イランで買ってきた『وزن خوانی ۲』というのはペルシア音楽でつかわれるいろんなリズムがズラズラとならんでいる本ですが、その最後の章に「اوزان شعر فارسی (ペルシア詩諸韻律)」というのがありました。全部で31種類並んでいます。
ペルシア語のリズムの構成要素は長短の二つです。これにくらべると日本語のリズムの構成要素は一つしかない。五七五七七なり、七五調なり、すべては一音節を一拍としてあつかい、拍の数でリズムを代表させる。ペルシア語の構成要素は長短二つあるので、韻文になると長短の組みあわせがたくさんになる。日本人にとってはこのリズムに「のる」感覚がむずかしい。日本語は一音節といいながら、だいたい二音でひとかたまりになっている。つまりは二拍が基本なわけだが、それだと長短がつくりだす変な拍子をとらえにくい。ということで実際に音を出してみることにした。
普通のやりかたでは短音を∪、長音を￣として表現し、∪￣￣￣というふうにして韻律をあらわすのだが、この本の場合、そう単純ではない。つまり短音を一拍として長音が二拍というようなリズムで進行するのではなく、長音が一拍から四拍まで自在に伸びちぢみする。ううーむ(汗
数字は原書に付いている番号、単純に紹介順です。その後につづく「 مفاعیلن 」とかは「タタンタンタン」のようなもので、リズムを代表する。もともとはアラビアの詩の韻律を「فعل」の変化で表現したもので、そのままペルシアの詩の韻律を表現するのに流用された。
実はペルシア語の詩が全部読めてるわけではないので字の区切りを間違えている可能性もあります。難しい。。
(入力してからわかったけど、なんかこの本おかしいところもあるので、表記のリズムと音譜上のリズムを別に紹介。)
1. مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن
u--- u--- u--- u---
تو از هر در که بازآیی بدین خوبی و زیبایی / دری باشد که از رحمت به روی خلق بگشایی
( سعدی )
7/16
u--- u--- u--- u---
2. مفاعیلن مفاعیان فعولن
u--- u--- u--
چنان کز غم دل دانا گریزد / دو چندان غم ز پیش ما گریزد
( مولوی )
7/16
u--- u--- u-ー
3. مفاعیلُ مفاعیلُ مفاعیلُ فعولُن
u--u u--u u--u u--
تجلی گه خود خدا دیده ما را / در این دیده درآید و ببینید خدا را
(صفااصفهانی)
6/8
_uu- -uu- -uu- -uu- ?
4. مفعولُ مفاعیلن مفعولُ مفاعیلن
--u u--- --u u---
صور تگر نقاشم هر لحظه بتی سازم / وآن گه همه بتها را در پیش تو اندازم
( مولوی )
6/8
_--u u--u _--u u--u
5. مفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فعولُن
--u u--u u--u u--
در باطن من جان من از غیر تو ببرید / محسوس شنیدم آواز بریدن
( مولوی )
6/8
_--u u--u u--u u--
6. مفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فَعَلْ
--u u--u u--u u-
افلاک که جز غم نفزایند دگر / ننهند به جا تا نربایند دگر
(?)
6/8
_--u u--u u--u u-___
7. مفعولُ مفاعلن مفاعیلن
ای مطرب جان چو دف بدست آمد / این پرده بزن که یار مست آمد
(?)
--u u-u- u---
6/8
_--u u--u u--u ?
8. مفعولُ مفاعِلُن فعولن
--u u-u- u--
ای آنکه تو خواب ما ببستی / رفتی و بگوشه ای نشستی
(مولانا)
6/8
_--u u-u- u--_
9. مفعولُ فاعلاتن مفعولُ فاعلاتن
--u -u-- --u -u--
رو سر بنه با بالین تنها مرا رها کن / ترک من خراب شبگرد مبتلا کن
(مولانا)
6/8
-ーuー -ーー -ーuー -ーー
10. مفعولُ فاعلاتُ مفاعیلُ فاعلن
--u -u-u u--u -u-
بنمای رُخ که باغ و گلستانم آرزوست / بگشای لب که قند فراوانم آرزوست
(مولانا)
6/8|9/8|6/8
-ーuー -ーー -ーーー ー-ー
11. فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن
-u-- -u-- -u-- -u--
بلعمانی گشته بودی فضل و حجت می نمودی / نک محک عشق آمد کو سؤالت کو جوابت
(?)
6/8
_-u- -uu- -uu- -uu- ー__
12. فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن
-u-- -u-- -u-- -u-
ای جهانی محو رویت محو سیمای که ای / ای تماشاگاه عالم در تماشای که ای
(صائب)
6/8
_-u- -uu- -uu- -uu-
13. فاعلاتن فاعلاتن فاعلن
-u-- -u-- -u-
ور تو افلاطون و لقمانی به علم / من به یک دیدار نادانت کنم
( مولوی )
6/8
_-uー ー-uー ー-uー
14. فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن
uu-- uu-- uu-- uu--
گل صدبرگ به پیش تو فرو ریخت ز خجلت / که گمان برد که او هم رخ خعنای تو دارد
( مولوی )
6/8
_uu- -uu- -uu- -uu- -___
15. فعلاتن فعلاتن فعلاتن فَعِلُن
uu-- uu-- uu-- uu-
مشنو ای دوست که غیر از تو مرا یاری هست / یا شب و روز به جز فکر توام کاری هست
(سعدی)
6/8
_uu- -uu- -uu- -uu-
16. فعلاتن فعلاتن فَعِلُن
uu-- uu-- uu-
گر نخُسبی شبی ای جون چه شود / ور نکوبی در هجران چه شود
( مولوی )
6/8
_uu- -uu- -uu-
17. فعلاتُ فاعلاتن فعلاتُ فاعلاتن
uu-u -u-- uu-u -u--
بروید ای حریفان بکشید یار ما را / بمن آرید آخر صنم گریز پارا
( مولوی )
6/8
_uu- u-u- -uu- u-u- -___
18. فعلاتن مفاعلن فعلاتن مفاعلن
uu-- u-u- uu-- u-u-
چو سر از خاک بر زند ز درختان ندا رسد / که تو هر چه نهان کنی همه روزی عیان شود
( مولوی )
9/16|6/16|9/16|6/16
u-ーー u-u- u-ーー u-u-
19. فعلاتن مفاعلن فَعِلُن
uu-- u-u- uu-
نگشاید دلم چوغنچه اگر / ساغری از لبش نبوید باز
(حافظ)
6/16
uuーu u-u- uuー
20. مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن
--u- --u- --u- --u-
سسینه را چون شیشه ها هفت آب شو از کینه ها / وآن گه شراب عشق را پیمانه شود پیمانه شو
( مولوی )
7/16
--u- --u- --u- --u-
21. مستفعلن فَعِلُن مستفعلن فَعِلُن
--u- uu- --u- uu-
عقل از تو تازه شود جان از تو زنده شود / تو عقل عقل منی تو جانِ جانِ منی
( مولوی )
7/16|2/8|7/16|2/8
--u- uu- --u- uu-
22. مفتعلن مفتعلن مفتعلن مفتعلن
-uu- -uu- -uu- -uu-
واله و شیدا دل من بی سر و بی پا دل من / وقت سحرها دل من رفته به هر جا دل من
( مولوی )
6/16
-uu- -uu- -uu- -uu-
23. مفتعلن مفتعلن فاعلن
-uu- -uu- -u-
عشق تو آورد شراب و کباب / عقل به یک گوشه نشستن گرفت
( مولوی )
6/8
-uu- -uu- -uー
24. مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن
-uu- u-u- -uu- u-u-
باغ سلام می کند سرو قیام می کند / سبزه پیاده می رود غنچه سوار می رسد
( مولوی )
6/8
-uu- u-u- -uu- u-u-
25. مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن
-uu- -u- -uu- -u-
آه که دریای عشق بار دگر موجزد / وز دل من هر طرف چشمه خون برگشاد
( مولوی )
6/8
-uu- -uー -uu- -uー
26. مفتعلن فاعلاتُ مفتعلا فع
-uu- -u-u -uu- -
دام جهان را هزار قرن گشته است / درخور صیدم نیامده است شکاری
( مولوی )
6/8
-uu- -u-u -uu- -__
27. فعولن فعولن فعولن فعولن
u-- u-- u-- u--
مُنادی نداکرد در شهر خوبان / دلی کرده ام گم کسی دیده باشد؟
(?)
5/16
_u- -u- -u- -u- -__
28. فعولن فعولن فعولن فعل
u-- u-- u-- u-
کرانی ندارد بیابان ما / قراری ندارد دل و جان ما
( مولوی )
5/16
_u- -u- -u- -u-
29. فعلُن فعولن فعلُن فعولُن
uu- u-- uu- u--
کردم کرانه ز اهل زمانه / رفتم به خانه تا تو بیایی
( مولوی )
6/16
_-- u-ー _-- u-ー
30. مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن
u-u- uu-- u-u- uu--
مده به دست فراغت دل مراکه نشاید / مکُش تو کشته خود را مکن بُتا که کشاید
( مولوی )
6/8
u-u- uu-- u-u- uu--
31.
مفاعلن فعلاتن مفاعلن فَعِلُن
u-u- uu-- u-u- uu-
مرا بدید و نپرسید آن نگار چرا / ترش ترش بگذشت از دریچه یار چرا؟
( مولوی )
6/8
u-u- uu-- u-u- uu--
シーラーズ仲間の0氏がメールでくれたもの。とりあえず基本だそうです。むーん。こっちのほうが名前のつけかたが古そうだ。。
こっちはテンポ100にして長音を4分短音を8分で表現した。
ラジャズ ￣￣∪￣/￣￣∪￣/￣￣∪￣/繰り返し
サリーウ ￣￣∪￣/￣￣∪￣/￣∪￣￤￤￣￣∪￣/￣￣∪￣/￣∪￣
ハザジュ ∪￣￣￣/∪￣￣￣￤￤∪￣￣￣/∪￣￣￣
モタカーレブ ∪￣￣/∪￣￣/∪￣￣/∪￣￣￤￤∪￣￣/∪￣￣/∪￣￣/∪￣￣
タウィール ∪￣￣/∪￣￣￣/∪￣￣/∪￣∪￣￤￤∪￣￣/∪￣￣￣/∪￣￣/∪￣∪￣
バスィート ∪￣∪￣/∪∪￣/∪￣∪￣/∪∪￣￤￤∪￣∪￣/∪∪￣/∪￣∪￣/∪∪￣
ラマル ∪∪￣￣/∪∪￣￣￤￤∪∪￣￣/∪∪￣￣
マディード ∪∪￣￣/∪∪￣/∪∪￣￣￤￤∪∪￣￣/∪∪￣/∪∪￣￣
ハフィーフ ∪∪￣￣/∪￣∪￣￤￤∪∪￣￣/∪￣∪￣
モジタッス ∪￣∪￣/∪∪￣￣￤￤∪￣∪￣/∪∪￣￣
名前はアラビア詩とおなじらしい。
アラビア詩
- W.ライトの『アラビア語文典』がアラビア語古典文法の古典らしい。日本でいうと幕末に書かれた本。
- كن شاعراなんていうアラビア詩専門サイトを見つけた。
『アラビア語文典』のは詳細でいろいろ例外とかもカバーしているのでたぶんこれで足りるんだとおもう。
以下كن شاعراに紹介されている古典詩の韻律。
単純にفعلをそのままu-に変換した韻律で並びかえてみた。実際にはそのとおりの韻律ではない。
| بحر الطويل
| タウィール
| u-- u--- u-- u---
| فَعولُنْ مَفاعيلُنْ فَعولُنْ مَفاعيلُنْ * فَعولُنْ مَفاعيلُنْ فَعولُنْ مَفاعيلُنْ
|
| بحر المـتقارب
| モタカーレブ
| u-- u-- u-- u--
| فَعُوْلُنْ فَعُوْلُنْ فَعُوْلُنْ فَعُوْلُنْ * فَعُوْلُنْ فَعُوْلُنْ فَعُوْلُنْ فَعُوْلُنْ
|
| مجزوء المـتقارب
|
| u-- u-- u--
| فَعُوْلُنْ فَعُوْلُنْ فَعُوْلُنْ * فَعُوْلُنْ فَعُوْلُنْ فَعُوْلُنْ
|
| بحر الهـزج
| ハザジュ
| u--- u---
| مَفَاْعِيْلُj مَفَاْعِيْلُنْ * مَفَاْعِيْلُنْ مَفَاْعِيْلُنْ
|
| بحر المضارع
|
| u--- -u-- u--- -u--
| مَفَاْعِيْلُنْ فَاعِ-لَاتُنْ * مَفَاْعِيْلُنْ فَاعِ-لَاتُنْ
|
| بحر المـتدارك
|
| -u- -u- -u- -u-
| فَاْعِلُنْ فَاْعِلُنْ فَاْعِلُنْ فَاْعِلُنْ * فَاْعِلُنْ فَاْعِلُنْ فَاْعِلُنْ فَاْعِلُنْ
|
| مجزوء المـتدارك
|
| -u- -u- -u-
| فَاْعِلُنْ فَاْعِلُنْ فَاْعِلُنْ * فَاْعِلُنْ فَاْعِلُنْ فَاْعِلُنْ
|
| بحر الـرمـل
| ラマル
| -u-- -u-- -u--
| فَاْعِلَاتُنْ فَاْعِلَاتُنْ فَاْعِلَاتُنْ * فَاْعِلَاتُنْ فَاْعِلَاتُنْ فَاْعِلَاتُنْ
|
| مجزوء الـرمـل
|
| -u-- -u--
| فَاْعِلَاتُنْ فَاْعِلَاتُنْ * فَاْعِلَاتُنْ فَاْعِلَاتُنْ
|
| بحر المديـد
| マディード
| -u-- -u- -u--
| فاعِلاتُنْ فاعِلُنْ فاعِلاتُنْ * فاعِلاتُنْ فاعِلُنْ فاعِلاتُنْ
|
| بحر الخفيف
| ハフィーフ
| -u-- --u- -u--
| فَاْعِلَاتُنْ مُسْتَفْعِ-لُنْ فَاْعِلَاتُنْ * فَاْعِلَاتُنْ مُسْتَفْعِ-لُنْ فَاْعِلَاتُنْ
|
| مجزوء الخفيف
|
| -u-- --u-
| فَاْعِلَاتُنْ مُسْتَفْعِ-لُنْ * فَاْعِلَاتُنْ مُسْتَفْعِ-لُنْ
|
| بحر المـجتـث
| モジタッス
| --u- -u--
| مُسْتَفْعِ-لُنْ فَاْعِلَاتُن* مُسْتَفْعِ-لُنْ فَاْعِلَاتُنْ
|
| بحر البسيـط
| バスィート
| --u- -u- --u- -u-
| مُسْتَفْعِلُنْ فَاْعِلُنْ مُسْتَفْعِلُنْ فَاْعِلُنْ * مُسْتَفْعِلُنْ فَاْعِلُنْ مُسْتَفْعِلُنْ فَاْعِلُنْ
|
| مجزوء البسيـط
|
| --u- -u- --u-
| مُسْتَفْعِلُنْ فَاْعِلُنْ مُسْتَفْعِلُنْ * مُسْتَفْعِلُنْ فَاْعِلُنْ مُسْتَفْعِلُنْ
|
| بحر الـرجـز
| ラジャズ
| --u- --u- --u-
| مُسْتَفْعِلُنْ مُسْتَفْعِلُنْ مُسْتَفْعِلُنْ * مُسْتَفْعِلُنْ مُسْتَفْعِلُنْ مُسْتَفْعِلُنْ
|
| مجزوء الـرجـز
|
| --u- --u-
| مُسْتَفْعِلُنْ مُسْتَفْعِلُنْ * مُسْتَفْعِلُنْ مُسْتَفْعِلُنْ
|
| بحر السـريـع
| サリーウ
| --u- --u- ---u?
| مُسْتَفْعِلُنْ مُسْتَفْعِلُنْ مَفْعُوْلَاتُ * مُسْتَفْعِلُنْ مُسْتَفْعِلُنْ مَفْعُوْلَاتُ
|
| بحر المنـسرح
|
| --u- ---u --u-
| مُسْتَفْعِلُنْ مَفْعُوْلَاتُ مُسْتَفْعِلُنْ * مُسْتَفْعِلُنْ مَفْعُوْلَاتُ مُسْتَفْعِلُنْ
|
| مجزوء المنـسرح
|
| --u- ---u
| مُسْتَفْعِلُنْ مَفْعُوْلَاتُ * مُسْتَفْعِلُنْ مَفْعُوْلَاتُ
|
| بحر المقتضب
|
| ---u --u-
| مَفْعُوْلَاتُ مُسْتَفْعِلُن* مَفْعُوْلَاتُ مُسْتَفْعِلُنْ
|
| بحر الوافـر
|
| u-uu- u-uu- u--
| مُفَاْعَلَتُنْ مُفَاْعَلَتُنْ فَعُوْلُنْ * مُفَاْعَلَتُنْ مُفَاْعَلَتُنْ فَعُوْلُنْ
|
| مجزوء الوافـر
|
| u-uu- u-uu-
| مُفَاْعَلَتُنْ مُفَاْعَلَتُنْ * مُفَاْعَلَتُنْ مُفَاْعَلَتُنْ
|
| بحر الكامـل
|
| uu-u- uu-u- uu-u-
| مُتَفَاْعِلُنْ مُتَفَاْعِلُنْ مُتَفَاْعِلُنْ * مُتَفَاْعِلُنْ مُتَفَاْعِلُنْ مُتَفَاْعِلُj
|
| مجزوء الكامـل
|
| uu-u- uu-u-
| مُتَفَاْعِلُنْ مُتَفَاْعِلُنْ * مُتَفَاْعِلُنْ مُتَفَاْعِلُنْ
|
インド
علمِ عروض - شاعری کا علم - اردو محفل فورم
ウルドゥー語で書かれたペルシア詩のサイトらしい。途中で作成が終わっているっぽい。わかる範囲で紹介。
| بحر رجز
| ラジャズ
| --u- --u- --u- --u-
| مُستفعلُن مُستفعلُن مُستفعلُن مُستفعلُن
|
| بحرِ ھزج
| ハザジュ
| u--- u--- u--- u---
| مُفَاعِیلُن مُفَاعِیلُن مُفَاعِیلُن مُفَاعِیلُن
|
| بحرکامل
| カーメル
| uu-u- uu-u- uu-u- uu-u-
| مُتَفَاعِلُن مُتَفَاعِلُن مُتَفَاعِلُن مُتَفَاعِلُن
|
| بحررمل
| ラマル
| -u-- -u-- -u-- -u--
| فاعِلاتن فاعِلاتن فاعِلاتن فاعِلاتن
|
| بحرمتقارب
| モタカーレブ
| u-- u-- u-- u--
| فَعُولُن فَعُولُن فعُولُن فعُولُن
|
| بحرمتدارک
|
| -u- -u- -u- -u-
| فَاعِلُن فَاعِلُن فَاعِلُن فَاعِلُن
|
| بحرِخفیف
| ハフィーフ
| uu-- u-u- uu-- u-u-
| فعلاتن مفاعلن فعلاتن مفاعلن
|
| بحرسریع
| サリーウ
| -uu- -uu- -u-
| مفتعِلن مفتعِلن فَاعِلُن
|
| بحرمحبتث
|
| u-u- uu-- u-u- uu--
| مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن
|
| بحرمضارع
|
| --u -u-- --u -u--
| مفعُول فاعلاتُن مفعُول فاعلاتُن
|
| بحر منسارع
|
|
たぶん途中で入力が終わってる。